‘Mescid-i Haram’, Kâbe’yi çevreleyen mescide verilen isimdir. Buna ‘Harem-i Şerif’ de denir.

Kur’an-ı Kerim’de ‘Mescid-i Haram’ ifadesi yer almaktadır. Kur’an-ı Kerim’deki Mescid-i Haram ifadesiyle Kâbe’nin kendisi veya Kâbe’yi kuşatan ve mescit olarak kullanılan mekân kastedilmektedir.

Peygamber Efendimiz döneminde Mekke şehri, Kâbe-i Muazzama’nın etrafında kümelenmiş konutlardan oluşmaktaydı. Bu evler Kâbe’den pek uzak değildi. Bu bakımdan o dönemdeki Mekke şehrinin önemli bir kısmı Harem-i Şerif’in genişletme alanı ve çevresinde yapılan otellerin yerleşkesi içerisinde kalmıştır.

Allah Elçisi (s.a.s.)’nin İsra ve Mirac yolculuğunun başlangıç noktası Mescid-i Haram’dı. (Hatîm veya Hicr-i İsmail veya Ümmühani (r.a.)’nin evi. Bu evin yeri de bugün Mescid-i Harem’in içerisinde kalmıştır.)

Mescid-i Haram, Hz. Peygamber döneminde, Kâbe’nin etrafındaki küçük bir alandan ibaret iken ilk olarak Hz. Ömer tarafından genişletilmiş ve etrafı bir duvarla çevrilmiştir. Daha sonraları günümüze kadar tarih boyunca çeşitli genişletme faaliyetlerine sahne olmuştur. Bu genişletmeler içerisinde özellikle Abdullah b. Zübeyr’inkini ve Osmanlı devletininkini hatırlamak gerekir. Osmanlılar döneminde yapılan kubbeli revaklar bugün hâlâ durmaktadır. Daha sonra Suudlular tarafından yapılan genişletmeler bu revakların etrafında gerçekleştirilmiştir. Bugün Mescid-i Haram, yüz binlerce insanın içinde ibadet edebileceği genişlikte bir alana sahiptir.

Mescid-i Haram’ın içinde, Kâbe’den başka ‘Makam-ı İbrahim’ bulunmaktadır. Bu alan içerisinde kalan ‘Zemzem Kuyusu’nun girişi tavaf akışını zorlaştırdığı için günümüzde kapatılarak tavaf alanının çevresine ve Harem-i Şerif’in muhtelif yerlerine zemzemin aktığı musluklar yerleştirilmiştir.

‘Makam-ı İbrahim’, yaygın görüşe göre, Hz. İbrahim’in Kâbe’yi inşa ederken iskele olarak kullandığı ya da insanları hacca çağırırken üzerine çıktığı taşın bulunduğu yerdir. Burası “Kâbe Kapısı”nın bulunduğu duvarın karşısında Kâbe’ye yakın bir yerde bulunmaktadır.

Zemzem ‘in dağıtıldığı sebili gösteren bir resim (solda), Zemzem Kuyusu (sağda)

‘Zemzem’, Allah’ın, Hz. Hacer ve oğlu Hz. İsmail’e ihsan ettiği suyun adıdır. Günümüzde Zemzem kuyusu, tavaf alanının altında bırakılarak zemzem akan musluklar, tavaf alanının kenarlarına ve Harem-i Şerif’in içinde çeşitli yerlere konmuştur.

Mescid-i Haram, yeryüzündeki tüm mescitlerden üstündür. Burada kılınan namaz da diğer mescitlerde kılınan namazlardan fazilet bakımından kat kat üstündür.

Umre Rehberi - Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları